Nasilenie negatywnych opinii na temat tradycyjnego cukru doprowadziło do poszukiwania zdrowszych zamienników. Znacznie zyskały na popularności substancje słodzące bez dodatku cukru, w tym szczególnie ksylitol. Występuje on również pod nazwą cukier brzozowy i jest znany ze swojego wyglądu oraz smaku, który przypomina tradycyjny cukier. Jednak zawiera o 40% mniej kalorii i nie powoduje wzrostu poziomu cukru we krwi. Jest bezpieczny dla diabetyków i wegan. Jego indeks glikemiczny wynosi 8 (IG:8), co sugeruje jego korzystne działanie, np. poprawia zdrowie zębów, dlatego często jest składnikiem preparatów dentystycznych.
Czym dokładnie jest ksylitol? To organiczny związek cukrowy, klasyfikowany jako alkohol cukrowy, znanym jako cukrol. Ksylitol jest pięciowęglowym alkoholem polihydroksylowym o słodkim smaku. Alkohole cukrowe łączą w sobie właściwości cząsteczek cukru oraz alkoholu, stymulując receptory smaku słodkiego umiejscowione na języku. Mimo że są węglowodanami, nie zwiększają poziomu cukru we krwi. Mimo obecności „alkoholu” w nazwie, nie jest to ten sam alkohol, który prowadzi do upojenia. Alkohole cukrowe są bezpieczne dla osób z uzależnieniem.
Ksylitol pozyskiwany jest z drewna brzozy lub kukurydzy. Przechodzi proces uwodornienia cukru, który jest niezbędny, aby przekształcić go w trwały biały proszek gotowy do użycia w gastronomii i stomatologii. Ksylitol naturalnie występuje w niewielkich ilościach w wielu owocach i warzywach. Często jest składnikiem gum do żucia, cukierków oraz produktów dedykowanych diabetykom i do higieny jamy ustnej. Jego słodycz dorównuje cukrowi, ale zawiera o 40% mniej kalorii. Biały cukier zawiera 4 kalorie na gram, podczas gdy ksylitol tylko 2,4 kalorii na gram.
Ksylitol dostępny w sklepach ma formę białego, krystalicznego proszku. Posiada bardzo niski indeks glikemiczny, a jego konsumpcja nie prowadzi do wzrostu stężenia cukru we krwi ani insuliny. Badania na szczurach wykazały, że ksylitol może pomagać w łagodzeniu objawów cukrzycy oraz zmniejszać ilość tkanki tłuszczowej.
Historia powstania ksylitolu sięga końca XIX wieku, kiedy dwóch chemików E. Fisher i M. G. Bertrand odkryli tę substancję. Na początku ksylitol miał konsystencję syropu, jednak dopiero w czasie II wojny światowej zaczęto produkować go w formie krystalicznej w odpowiedzi na braki cukru spowodowane trwającym konfliktem. Finowie odegrali kluczową rolę w rozpowszechnieniu ksylitolu – objęci blokadą handlową, cierpiąc na brak cukru, zaczęli produkować ksylitol brzozowy. Po wojnie badania wykazały doskonały stan ich uzębienia, co skłoniło do przeprowadzenia szeregu badań nad wpływem tego słodzika na zdrowie jamy ustnej. W latach sześćdziesiątych ksylitol był już stosowany w Niemczech, Szwajcarii, Związku Radzieckim i Japonii jako zalecany słodzik dla diabetyków oraz źródło energii w płynach infuzyjnych dla pacjentów z upośledzoną tolerancją glukozy i insulinoopornością.