Statyny są znanymi lekami, które służą do zmniejszenia nadmiernie wysokiego stężenia cholesterolu w organizmie. Nie tylko efektywnie obniżają poziom cholesterolu, ale także wpływają na układ krzepnięcia krwi, co sprawia, że są częścią terapii przeciwdziałającej chorobom serca, takim jak choroba wieńcowa. Wśród nich wyróżniamy statyny naturalne oraz te wytworzone syntetycznie. Część pacjentów rozważa odstawienie statyn z powodu potencjalnych skutków ubocznych. Jakie interakcje mogą wystąpić podczas stosowania statyn? Czy są jakiekolwiek przeciwwskazania do ich używania? Czy istnieją alternatywne leki obniżające cholesterol, które nie zawierają statyn?
Już od dawna wiadomo, że statyny są skutecznym narzędziem w walce z hipercholesterolemią, czyli stanem oznaczającym nadmiar cholesterolu. Ich efekt został potwierdzony licznymi badaniami klinicznymi. Statyny stosuje się również w leczeniu miażdżycy, dużych zawałów serca oraz osteoporozy. Aktualnie są one przedmiotem wielu badań, które mają na celu zbadanie ich potencjalnych nowych zastosowań w medycynie.
Statyny to specyficzne substancje chemiczne o różnorodnym działaniu, zwane inhibitorami reduktazy HMD-CoA – enzymu odpowiedzialnego za syntezę cholesterolu. W praktycznym ujęciu, statyny są określane jako środki służące do obniżania stężenia lipidów, czyli popularne „leki na cholesterol”. Jednak hipercholesterolemia to nie jedyna choroba, w której leczeniu statyny sprawdzają się doskonale. Mają one zdolność hamowania układu krzepnięcia krwi, stabilizowania blaszek miażdżycowych oraz działania przeciwzapalnego. Dzięki tym właściwościom, statyny są skuteczne w:
- obniżaniu stężenia lipidów we krwi (hipercholesterolemia),
- zmniejszaniu poziomu trójglicerydów we krwi,
- hamowaniu podziału komórek nowotworowych,
- redukcji osteoporozy poprzez ograniczenie gromadzenia się lipidów wokół kości,
- zahamowaniu procesów zapalnych w organizmie,
- zapobieganiu chorobom sercowo-naczyniowym, np. leczenie choroby wieńcowej.
Badania nad możliwością wykorzystania statyn w leczeniu choroby Alzheimera oraz ich potencjalnym pozytywnym wpływem na demencję są jeszcze w toku. Mimo braku pełnego potwierdzenia ich skuteczności w tych obszarach, wielu lekarzy zaleca już teraz stosowanie statyn jako wsparcie standardowej terapii. Najczęściej jednak statyny są przepisywane jako leki obniżające poziom cholesterolu.
Statyny dzielą się na naturalne i syntetyczne. Pierwszym odkrytym i naturalnie pozyskanym tym typem leku była mewastatyna. Kolejne badania doprowadziły do odkrycia innych naturalnych statyn: prawastatyny, lowastatyny, simwastatyny oraz ich syntetycznych odpowiedników: fluwastatyny, atorwastatyny, piwastatyny i rosuwastatyny.
Jedną z nich była ceriwastatyna, która jednak krótko pojawiała się na rynku farmaceutycznym. W 2001 roku podjęto decyzję o jej wycofaniu z produkcji z powodu zbyt wysokiego ryzyka rabdomiolizy (rozpadu tkanki mięśniowej).
W Polsce pojawiły się również nowoczesne leki na cholesterol, które nie należą do grupy statyn. Te preparaty, choć drogie i z tego powodu rzadko stosowane, są uzupełnieniem terapii statynami. Badania nad jednym z nich, ewolokumabem, są jeszcze w toku. Leki zawierające statyny dostępne są wyłącznie na receptę.
Statyny jako leki charakteryzują się specyficznymi nazwami. Zazwyczaj zawierają one końcówkę „-statinum” w nazwie substancji czynnej preparatu.