Ludzkie ciało jest niezwykle zdolne do samoregeneracji, co pozwala na leczenie i gojenie wszelkiego rodzaju ran. Istnieje wiele czynników, które wpływają na proces gojenia rany, takich jak jej rodzaj, wielkość czy lokalizacja. Medycyna rozróżnia dwa główne sposoby gojenia się rany: rychłozrost i ziarninowanie. Ten artykuł skupia się na procesie ziarninowania w kontekście gojenia ran.
Proces gojenia różnych ran przebiega etapami, którymi sterują złożone mechanizmy naszego organizmu. Pierwszym z nich jest faza zapalna, która jest odpowiedzią na uszkodzenie tkanek. W tym czasie płytki krwi inicjują tworzenie skrzepów oraz wydzielają substancje przyciągające do miejsca uszkodzenia komórki takie jak neutrofile, makrofagi i fibroblasty. To wszystko prowadzi do zwiększonego przepływu krwi i zaczerwienienia w obszarze rany. Po około trzech dniach reakcja zapalna zaczyna słabnąć, dając miejsce kolejnej fazie gojenia.
Następnym krokiem w procesie gojenia jest faza proliferacji komórkowej. W tym etapie dominują makrofagi, które oczyszczają miejsce uszkodzenia, a fibroblasty inicjują tworzenie nowych komórek skóry i naczyń krwionośnych. Wydzielają one również kolagen, który jest niezbędny do formowania blizny.
Od trzeciego tygodnia po urazie zaczyna się faza przebudowy, w której już wytworzona blizna jest uporządkowywana i modyfikowana. Blizna staje się stopniowo jaśniejsza, mocniejsza i kurczy się.
W przypadku niektórych ran, które z różnych przyczyn nie mogą być zszyte, proces gojenia przebiega nieco inaczej – poprzez ziarninowanie. Jest to proces, w którym ubytki tkankowe są wypełniane przez ziarninę – strukturę złożoną z drobnych ziarenek zawierających różne komórki. Proces ten został opisany już w 1865 roku przez austriackiego chirurga T. Billrotha.
Ziarnina jest mieszanką komórek, macierzy zewnątrzkomórkowej oraz nowo formujących się naczyń krwionośnych. Kluczową rolę w jej tworzeniu odgrywają fibroblasty – komórki o ogromnych zdolnościach regeneracyjnych, których zadaniem jest produkcja kolagenu, elastyny i kwasu hialuronowego. W ziarninie obecne są również makrofagi i cienkie naczynia krwionośne.
Ziarnina pełni funkcję tymczasową w procesie gojenia, zamykając ranę i umożliwiając pokrycie jej nowym nabłonkiem. Z czasem przekształca się ona w tkankę bliznowatą.